Հին Հունաստան

Հին Սպարտան
Պետությունը գտնվում է Բալկանյան հունաստանի ծայր հարավում էր՝ Լակոնիայում: Հողը քարքարոտ էր և քիչ էր բերք տալիս: Հին ժամանակներում այնտեղ ապրում էին աքայացիները: Ք.Ա 12-րդ դարում դորիացիները գրավեցին Լակոնիան: Տնտեսական հարաբերությունները թույլ են զարգացած: Հասարակությունը բաղկացած էր եկու դասից Սպարտացիներ և Հելոտներ: Նրանք խիստ հակադիր են միմյանց: Սպարտացիները դորիացիներ էին: Հողը պատկանում էր նրանց, բայց նրանք չեին զբաղվում երկրագործությամբ, հողը չեին մշակում: Յուրաքանչյուր ընտանիքին տրվում էր որոշակի քանակությամբ հող և հելոտներ, ովքեր պետք է մշակ էին հողը և հարկ վճար էին Սպարտացիներին բնամթերքով: Սպարտայում մինչև յոթ տարեկան երեխային տանն էին դաստիրակում, իսկ հետո արդեն անցնում էին հասարակական դաստիրակման: Հմուտ մանկավարժները նրանց գրել, կարդալ, հաշվել էին սովորեցնում: Տանչորս տարեկանում ավարտվում էր աղջիկների դաստիրակումը, իսկ տղաները շարունակում էին մարզական կրթությունը:



Ազատագրական պատերազմերը

Հույները Սպարտացաիների հետ հաշտ չեին, բայց,  երբ Պարսիկները հարձակվեցին նրանց վրա, նրանք միավորվեցին: Պարսիկները հաղթեցին Սպրտացիներին, իսկ հետո գնացին Մարաթոնյան դաշտ և պարտվեցին: Հույները մի զինվորի ասացին, որ նա գնա աթենք և հայտնի լավ լուրը: Զինվորը 42 կմ 100մ վազեց դեպի աթենք և ասաց.
-Մենք  հաղթեցինք-ու մահացավ:
Նրա պատվին օլիմպիական խաղերում վազում են 42 կմ  100 մ:

Հին հունաստանի կրոնը

Հին հունաստանում մարդիկ հավատում էին բազմաստվածներին, ովքեր ապրում են օլիմպոս լեռան գագաթի վրա: Աստվածների հայրը Զևսն էր, նա ամպրոմպի և  կայծակի աստվածն է: Նրա խորհրդանիշն է եղել կայծակը և արծիվը: Նրա կինը Հերա աստվածուհին ընտանիքի, մայրության դիցուհին է: Ապոլոնը գիտության, բժշկության աստվածն է: Աֆրոդիտեն սիրո և գեղեցկության աստվածուհին է: Դեմետրան մայր հողի և պտղաբերության աստվածուհին է: Աթենասը իմաստության, ճարտարության և արվեստի աստվածուհին է, նրա մի ձեռքին իմաստուն բուն է, մյուս ձեռքին նիձակ: Արտեմիսը լուսնի աստվածուհին է, որսորդ և բնապահպան, նա հետևում է, որպեսզի մարդիկ ճիշտ որս անեն: Արեսը ռազմի, պատերազմի աստվածն է: Հեփեստոսը կրակի աստվածն է, դարբնության և ճարտարության: Հերմեսը առևտրականների, ճանապարհորդների աստվածն է, նաև խարախության և գողության: Դիոնիսոսը պտղաբերության աստվածն է, հովանավորում է թատրոնը: Պոսեյդոնը ջրերի և օֆկիանոսների աստվածն է, նրա ձեռքին կա մի գավաձան, որով կարող է երկրաշարժ ստեղծել:


Հին հունաստանի գրականությունը և թատրոնը

Հույները Փյունիկացիներից վերցրին տառերը և ստեղծեցին քսաներկու տառանոց այբուբեն: Հունաստանի որոշ քաղաքներում ստեղծվել են տարրական դպրոցներ: Երեխաներին սովորեցնում են գրականություն: Գրականությունը ձևավորվել է, դեռ հին հունաստանում: Հոմերոսը գրել է Իլիական և Ոդիսական պոեմները: Իլիական պոեմում ասվում է, որ Տրոյա պետության արքայազն Ալեքսանդրը առևանգել է  Սպարտայի թագավոր Մենելայոսի կնոջը հեղինեին, ով Զևսի դուստրն է և ունի առեղծվածային գեղեցկություն: Այս հանգամանքը դառնում է տրոյական պատերազմի պատճառը, ավելի շուտ պատրվակը: Հույների կողմից կռվում էին աքիլեսը, Ոդիսևսը և մի շարք ուրիշ զինվորներ:  Աքիլեսն ու հեկտորը, ով կռվում էր տրոյացիների կողմից, մենամարտում էին, երբ հեկտորը աքիլեսին գցում եր գետին, մայր հողը նրան վեր էր բարձրացնում, այդ տեսնելով Հեկտորը նրան օդում խեխդեց: Բայց Հեկտորի մայրը նրա ծնվելու օրը ստորերկրա ջրի մեջ է թաթախել, որ ոչ մի նիզակ կամ սուր չխոցի նրան, բայց նրա կրունկը խոցելի էր մնացել,  այդ իմանալով հույները նրա կրունկը թունավոր նետ արձակեցին: Ոդիսևսի խորհրդով հույները փայտ է ձի էն պատրաստում և ձիու մեջ նստած մտան Տրոյա, տրոյացիները այդ ձին ընդունեցին, որպես աստվածների կողմից նվեր: Գիշերը հույները դուրս են գալիս և հարձակվում տրոյաի վրա և հաղթում են: Թալանում են տրոյան և դառնում տուն: Այսպես ավարտվեց Իլիական պատերազմը: Իսկ ոդիսական պոեմում ասվում է, որ Պոսեյդոնը Աթենասի հետ գրազ է եկել, որ ոդիսևսը տուն չի վերադառնա: Եվ ոդիսևսը բազմաթիվ արկածներ ունեցավ դեպի տուն՝ Իթակե տանող ճանապարհին: Մի անգամ ոդիսևսը հայտնվում է կեղծ կզում, որտեղ նա մտածում է, որ տուն է եկել, բայց նա հասկացավ, որ այն կեղծ է: Մի օր էլ, երբ ոդիսևսը վերադարձել էր տուն տեսել էր, որ իր բացակայության ժամանակ հազարավոր տղամարդիկ ոդիսևսի կնոջը Պենելոպեին ամուսնության առարջարկ են արել, բայց մերժվել են:  Հին հունաստանում ձևավորվեց թատրոնը: Թատրոնը պատրաստված է կիսաշրժանաձև: Թատրոնում կանանց արգելվում է դերեր խաղալ, անգամ տղամարդիկ կնոջ դերեն տանում: Երբ աղքատները հնարավորություն չուն էին գնալ թատրոն, պետությունը օգնություն էր տրամադրում: Թատրոնում բեմադրվում են ողբերգություն՝ տրագեդիա և կատագերգություն՝ կոմեդիա: Թատերագիներն են Էսքիլեսը, Սոփոկլեսը և Էվրիպիդեսը: Թատրոնում բեմադրվում էին երկու ողբերքություն և մեկ կատագերգություն: Ողբերգության մեջ վերջում բոլոր կեպարները մահանում են: