Օսմանյան կայսրություն

Օսմանյան կայսրություն , Թուրքական կայսրություն, Օսմանյան Թուրքիա, եղել է կայսրություն հիմնադրված 13-րդ դարի վերջին Անատոլիայի հյուսիս արևմտյան հատվածում Բիլեջիքի և Սյոգյուտի մոտ օղուզների ցեղի առաջնորդ Օսմանի կողմից[4]: 1354 թվականից հետո օսմանցիները ներխուժեցին Եվրոպա և նվաճեցին Բալկանյան թերակղզին և կայսրությունը դարձավ միջմայրցամաքային կայսրություն: Օսմանցիները վերջ դրեցին Բյուզանդական կայսրությանը 1453 թվականին Կոստանդնուպոլսի նվաճմամբ Մեհմեդ II-ի կողմից[5]:

16-րդ և 17-րդ դարերում Սուլեյման I-ի գահակալման ժամանակ կայսրությունը հասավ իր հզորության գագաթնակետին` տիրելով Հարավարևելյան Եվրոպայիմեծ մասին, Կենտրոնական Եվրոպայի մի մասին, Արևմտյան Ասիային, Կովկասին, Հյուսիսային Աֆրիկային և Սոմալի թերակղզուն[6]: 17-րդ դարի սկզբին կայսրությունն իր տիրապետության տակ ուներ 32 պրովինցիա և մեծ թվով կախյալ երկրներ: Նրանցից շատերը միաձուլվեցին Օսմանյան կայսրությանը, մյուս մասը տարբեր միջոցներով ձեռք բերեց իր անկախությունը դարերի ընթացքում:

Կոնստանդինուպոլիս մայրաքաղաքով և Միջերկրական ծովի ավազանի վերահսկողությամբ, Օսմանյան կայսրությունը վեց դար շարունակ եղել է կապող օղակ Արևելքի և Արևմուտքի համար: Կայսրության վաղեմի հզորությունը աստիճանաբար թուլացավ Սուլեյման I-ից հետո[7]: Կայսրությունը շարունակեց ունենալ մրցունակ և ուժեղ տնտեսություն, հասարակություն և ռազմական ներուժ տասնյոթերորդ և տասնութերորդ դարերում[8]: Սակայն երկարատև խաղաղ պայմանների պատճառով (1740-1768) օսմանյան զինված ուժերի մարտունակությունը անկում ապրեց և ավելի թույլ էր իր եվրոպական մրցակից Հաբսբուրգներերի և Ռուսական կայսրություններից[9]: Օսմանցիների պարտությունները 18-րդ դարի վերջերին և 19-րդ դարի սկզբներին ստիպեց նրանց բարեփոխումներ իրականացնել զինված ուժերում, որը կոչվեց Թանզիմաթ: Բարեփոխումների արդյունքում օսմանյան բանակը դարձավ առավել մարտունակ, չնայած տարածքային կորուստների, հատկապես Բալկաններում, որտեղ ստեղծվեցին մի քանի անկախ պետություններ[10]: Կայսրությունը դաշինք կնքեց Գերմանիայի հետ 20-րդ դարի սկզբին` հույս ունենալով խուսափել դիվանագիտական մեկուսացումից, որը առաջ էր եկել տարածքային կորուստներից հետո և այսպիսով միացավ Առաջին համաշխարհային պատերազմին Կենտրոնական ուժերի կողմից[11]: Մինչ կայսրությունը կռվում էր արտաքին թշնամիների դեմ, երկրի ներսում նույնպես իրավիճակը պայթյունավտանգ էր, հատկապես Արաբական ապստամբություն սկսվեց արաբական երկրներում: Այս ժամանակ Օսմանյան կայսրությունը որոշեց ազատվել քրիստոնյա փոքրամասնություններից` կազմակեպելով հայերի, ասորիների և պոնտական հույների ցեղասպանությունները[12]:

Առաջին համաշխարհային պատերազմում Կենտրոնական ուժերը պարտություն կրեցին և Օսմանյան կայսրությունը սկսեց մասնատվել: Մերձավոր Արևելքի տարածքները անցան Մեծ Բրիտանիային և Ֆրանսիային: Հաջողությամբ ավարտված Թուրքիայի անկախության պատերազմը ընդդեմ դաշնակիցների բերեց Թուրքիայի հիմնադրմանը և Օսմանյան միապետության անկմանը[13]:

Տնային աշխատանք, (22.11.2017)

. Փակագծերում տրված բառերից ընդգծի՛ր ճիշտը։

1. -(Աստված, Աստվածը) քեզ հետ,- ասաց իշխանը, խթանեց ձին և շուտափույթ հեռացավ։
2. Մեր (թիմն, թիմը) հաղթեց գավաթի մրցաշարում։
3. Քաղբանտարկյալների (կանայք, կանայքը) նստացույց են սկսել կառավարության շենքի առջև։
4. Վերջապես (ուղեկցողն, ուղեկցողը) եկավ, և մեր արշավախումբը շարունակեց ճանապարհը։
5. Քիչ անց (ամպրոպը, ապրոպն) որոտաց, և սկսվեց տեղատարափը։
6. (Կարենն, Կարենը) ՝ իմ ավագ (եղբայրը, եղբայրն), արդեն ավարտել է դպրոցը։

. Լրացրո՛ւ բաց թողնված տառերը, ընդգծի՛ր կապերը

 Դպրոցը գյուղի ծայրին էր՝ բլրակի վրա: Հին գերեզմանատունը դպրոցի բակն էր: Մի ընդարձակ սենյակ էր, փայտե հասարակ նստարանների երկու շարք, դիմացի պատին՝ գրատախտակը: Պատուհանի ապակու տեղ խմորով փակցրել էին յուղած թուղթ: Միակ ժամացույցն ինձ մոտ էր: Մի օր՝ դեպի բլրակը բարձրանալիս,  ոտքս սայթաքեց, ընկա սառույցի վրա, գրպանիս մեջ ժամացույցս փշրվեց, և մինչև տարվա վերջը մնացի առանց ժամացույցի: Արև օրերին ստվերով էինք ժամ որոշում, թխպած ժամանակ՝ երբ հոգնեինք:

Դասարանական առաջադրանք Կետադրի՛ր

 Կետադրի՛ր
Ի վերջո տեղավորվեցին` ըստ ուժի և անզորության, ըստ համարձակության, և խոնարհության:
Ըստ վանքի կարգուկանոնի` արդեն շատ ուշ էր, երբ Վարդանը հասավ մենաստան:
Հակառակ ընդունված սովորության` մենք արեցինք այն ամենը ինչ որոշել էինք:
Վաղուց մեռել է Օհան ամին և թաղված է այս ծառերի տակ` իր սրտի ուզածի համաձայն:
Բոլոր այս մարդիկ պիտի այցելեին մեզ` ըստ հայկական սովորության՝ առանց զգուշացնելու:
Հայրս, իր սովորության համաձայն, այդ երեկո նույնպես խնայեց մեզ:

Յուրաքանչյուր շարքում գտի՛ր կապը։
1. երբ, բացի, որովհետև, այնտեղ
2. մտերմորեն, ամենուրեք, դեպի, ստեպ-ստեպ
3. վրա, որևէ, և, մյուս
4. ինչու, յուրաքանչյուր, մասին, մասամբ
5. հանուն, անուն, այնքան, սույն

Իսպանիա

Պաշտոնական լեզուներն են իսպաներենը (ամբողջ տարածքում), կատալոներենը, բասկերենը, գալիցիերեն և արագոներենը։ Իսպանիայի բնակչությունը 46 030 109 մարդ է (2010)։ Մայրաքաղաքը Մադրիդն է։ Խոշորագույն քաղաքներն են Մադրիդը, Բարսելոնան, Վալենսիան, Սևիլյան, Սարագոսան և Մալագան: Իսպանիան երկրորդ ամենամեծ երկիրն է Արևմտյան Եվրոպայում և Եվրոպական միության տարածքում և հինգերորդ խոշորագույն երկիրը Եվրոպայում: Իսպանիան զարգացած երկիր է և 2015 թվականին ՀՆԱ-ի ծավալով աշխարհի խոշորագույն տնտեսությունների ցանկում զբաղեցնում էր 14-րդ հորիզոնականը: 504782 կմ² տարածքով Իսպանիան աշխարհում 51-րդն է իր տարածքով։ Այն միայն 47000 կմ² է փոքր Ֆրանսիայի և 81000 կմ² ավելի մեծ է, քան ԱՄՆ նահանգ Կալիֆորնիան: Տեյդեն (Տեներիֆե, Կանարյան կղզիներ) ամենաբարձր գագաթն է Իսպանիայում և երրորդ ամենամեծ հրաբուխը աշխարհում։Արևմուտքում Իսպանիան սահմանակից է Պորտուգալիային, հարավում՝ Ջիբրալթարին և Մարոկկոյին: Հյուսիս-արևելքում, Պիրենեյան լեռնաշղթայի երկայնքով սահմանակից է Ֆրանսիային, ինչպես նաև գաճաճ պետություն Անդորրային:

• Երկրի ղեկավար
  • թագավոր Ֆելիպե VI, 2014 Հունիսի 19-ից
• Կառավարության նախագահ
  • Իսպանիայի վարչապետ . Մարիանո Ռախոյ, ընտրվել է 2011-ի նոյեմբերի 20-ին։

Իսպանիայում են բնակվում նախկին գաղութներից ներգաղթած բնակչության հետնորդներ՝ առավելապես Հասարակածային Գվինեայից և որոշ մասը Հյուսիսային-Սահարայից և Կարիբյան ծոցի երկրներից, որոնք վերջերս են բնակություն հաստատել Իսպանիայում։ Նաև զգալի մաս են կազմում Ասիայի էմիգրանտները, որոնց մեծ մասը չինացիներ, հնդիկներ, ֆիլիպինցիներ և մերձավոր արևելքի և հարավային ասիայի երկրներից են, Լատինական Ամերիկայի բնակչությունը նաև մեծ հատված է ապրում և ցուցաբերում է մեծ աճի միտում։ Մյուս աճող խմբերն են բրիտանացիները 760,000՝ 2006 թվականի տվյալներով, գերմանացիները և այլ էմիգրանտներ Եվրոպայի այլ տարածքներից։

Իսպանիայում մեծ թիվ են կազմում նաև գնչուները, որոնք ներգաղթել են 16-րդ դարից սկսած և այժմ կազմում են մոտ 700,000:

Իսպանիայում կա մեծ թվով հայկական համայնք, որոնք բնակվում են Մադրիդում, Բարսելոնայում, Վալենսիայում, Սևելիայում, Մալագայում, Կադիսում և այլ քաղաքներում: Հայերի թիվը Իսպանիայում մոտ 55.000 է։

Իսպանիայում ամենաճանաչված մարզաձևը ֆուտբոլն է սկսած 20-րդ դարի սկզբից։ Ռեալ Մադրիդը և Բարսելոնան երկու ամենաճանաչված ակումբներն են Իսպանիայում և աշխարհում։ Իսպանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքականըհաղթել է Ֆուտբոլի եվրոպայի առաջնությունում 1964, 2008 և 2012 թվականներին և դարձել է 2010 թվականի ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության չեմպիոն:

Բասկետբոլը, թենիսը, հեծանվասպորտը, հանդբոլը, մոտոսպորտը և ավելի ուշ Ֆորմուլա 1-ը նույնպես շատ կարևոր են Իսպանիայում, և նրան հաճախ չեմպիոններ են դառնում այս մարզաձևերում։ Ներկայումս Իսպանիան համաշխարհային սպորտում մեծ տեղ է գրավում, հատկապես 1992 Ամառային Օլիմպիական խաղերից հետ Բարսելոնայում, որը մեծ դեր խաղաց երկրում սպորտի զարգացման գործում։

Ռաֆայել Նադալը Իսպանիայի լավագույն թենիսիստն է, որը հաղթել է բազմաթիվ մեծ սաղավարտի և այլ մրցույթներում։ Ալբերտո Կոնտադորը իսպանացի լավագույն հեծանվորդն է, որը հաղթել է բազմաթիվ մրցույթներում, ներառյալ երեք անգամ Տուր դե Ֆրանսը:

Հայ-իսպանական առնչությունները սկիզբ են առնում հնագույն ժամանակներից, սակայն գործուն են դարձել միայն միջին դարերում՝ Կիլիկյան հայկական թագավորության ժամանակաշրջանում։ 1385 թ-ին Կաստիլիայի թագավորը հրովարտակով Մադրիդը (Վիլյառեալ և Անդուխար քաղաքների հետ) նվիրել է Լևոն Զ Լուսինյան արքային՝ ցկյանս տնօրինելու իրավունքով։ 16-17-րդ դարերում հաճախացել են հայ վաճառականների այցելությունները Իսպանիայի առևտրական կենտրոններ։ Ներկայումս Իսպանիայում բնակվում է 50.000 հայեր, որոնք ապրում են հիմնականում Մադրիդում, Բարսելոնայում, Սևիլյայում, Վալենսիայում և այլ քաղաքներում։ Իսպանիայում ՀՀ սփյուռքի նախարարի խորհրդական է նշանակվել Գասպար Պետրոսյանը, ով մեծ ջանքեր է գործադրում համայնքային կյանքը զարգացնելու ուղղությամբ։ Բարեկամական հարաբերություններ են հաստատվել Հայաստանի և Իսպանիաի միջև։

Կամպ Նոու, Բարսելոնա

Տեյդե, Իսպանիայի ամենաբարձր լեռը (Տեներիֆե, Կանարյան կղզիներ)

Սան Սեբաստիան քաղաքը

                                                                                                              

Աուդիտորիո դե Տեներիֆե, Սանտա Կրուզ դե Տեներիֆե

Պաելյա, ավանդական վալենսիական ուտեստ^[1

Սագրադա Ֆամիլիա, Բարսելոնա

Պլազա դե Սիբելես, Մադրիդ

                                     

Սուիդեդ դե լաս Արտես ի լաս Սիենսաս կիսագունդը, Վալենսիա

Գուգենհայմ թանգարանը Բիլբաոյում

Սանտիագո դե Կոմպոստելա տաճար

                                    

Տոլեդո քաղաքը

Լաս Պալմաս դե Գ.Կ. քաղաք
ը

                                        AVE Բարսելոնա-Մադրիդ

                      

PS10 Սևիլիայի արևային էներգիայի աշտարակը

Էներգետիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]                               

Էներգետիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վալենսիա քաղաքը

Մադրիդ: Կուատրո Տորես Բիզնես կենտրոն                                   

Իսպանիայի զինված ուժերիխորհրդանիշը

Մարիանո Ռախոյ, վարչապետ

Ֆելիպե VI

Տեյդե, Իսպանիայի ամենաբարձր լեռը (Տեներիֆե, Կանարյան կղզիներ)

Իմ կյանքի ժամերը

Դեռ տասներկու տարեկան եմ, չեմ կարող կյանքի մասին ինչ որ բան գրել, ուրեմն կաշխատեմ երևակայությունս գործի դնեմ: Ասում են ամեն ժամն ապրիր այնպես, ինչպես կյանքի վերջին ժամն ես ապրում,  ուրախ և զվարթ: Ինչու են մարդիկ կարծում, որ կյանքը պետք է միայն ուրախ անցնի, բայց մենք ամեն օր ինչ որ  բանից տխրում ենք: Իմ կյանքի ժամերն անցնում են և տխուր, և ուրախ, չկա մի օր, որ ես չտխրեմ կամ չուրախանամ, երկուսն էլ պատահում են իմ կյանքում և բոլորի կյանքում: Կյանքի ժամերն անցնում են, ամեն  մարդ, կապ չունի ոչ տարիքը և ոչ սեռը, նրանք միշտ մտածում են, որ արևը մայր մտնելուց հետո նրանց կյանքը կավարտվի, եսել եմ մտածում, ինձ համար արևը կյանք է և երբ այն մայր է մտնում, կյանքս դառնում է երազ, որովհետև  դուրս է գալիս լուսինը, դե իսկ լուսինն էլ երազն է: Իմ կյանքի ժամերը, ուրախ, զվարթ, տխուր, թախծոտ, կապ չունի, միևնույն է սա մեր կյանքն է:

Թղթե քաղաք

Ինչու՞ թղթե քաղաք,մարդ,առարկա,ինչու՞ ոչ քարից կամ երկաթից, միգուցե՞ թուղթն ամենազգայունն է, թղթից մարդ կարող ես պատրաստել, նույնքան պարզ, նույնքան բարդ, խելացի, անխելք, երեխա, մեծ, նույնքան զգայուն, նույնքան անզգա: Անտարբերություն, դա լավագույն միջոցն է մարդուց թուղթ ստանալու, որքանել թուղթը քեզ պետք է լինում , միևնույն է, կամ ինքդ ես դեն նետում,կամ մեկ ուրիշը: Անտարբերությամբ կարողես դեն նետել մարդուն, դեն նետվելուց հետո նա դառնում է թուղթ, ճմրթվելով ու պատռվելով: Քաղաքը նույն մարդն է, ճմրթված ու պատռված: Մարդն, ով սիրով է լցված, թուղթ է, չգիտի սերն ինչ է, էլի թուղթ է, զգայուն , թե անզգա, ամեն տեսակ մարդ թուղթ է, քանի դեռ ոչ ոք չգիտի, թե իր ապագան ինչպես է լինելու, ինչպես է նա ապրելու: Բոլորը թուղթ են, բայց իրենց ներկայով ու անցյալով իրական են, իսկ ապագայով ոչնչացված թուղթ, թուղթ, ով ապագայով է ապրում, այդ անէական ապագայով:

Միքայել Նալբանդյան
ԱԶԱՏՈՒԹՅՈՒՆ

Ազատ աստվածն այն օրից,
Երբ հաճեցավ շունչ փչել,
Իմ հողանյութ շինվածքին
Կենդանություն պարգևել.
Ես անբարբառ մի մանուկ
Երկու ձեռքս պարզեցի,
Եվ իմ անզոր թևերով
Ազատությունն գրկեցի։

Մինչ գիշերը անհանգիստ
Օրորոցում կապկապած
Լալիս էի անդադար,
Մորս քունը խանգարած,
Խնդրում էի նորանից
Բազուկներս արձակել.
Ես այն օրից ուխտեցի
Ազատությունը սիրել։

Թոթով լեզվիս մինչ կապերը
Արձակվեցան, բացվեցան,
Մինչ ծնողքս իմ ձայնից
Խնդացին ու բերկրեցան,
Նախկին խոսքն, որ ասացի,
Չէր հայր, կամ մայր, կամ այլ ինչ.
Ազատությո՜ւն, դուրս թռավ
Իմ մանկական բերանից։

«Ազատությո՞ւն,— ինձ կրկնեց
Ճակատագիրը վերևից.—
Ազատությա՞ն դու զինվոր
Կամիս գրվիլ այս օրից:
Օ՛հ, փշոտ է ճանապարհդ,
Քեզ շատ փորձանք կը սպասե.
Ազատություն սիրողին
Այս աշխարհը խիստ նեղ է»։

— Ազատությո՜ւն, — գոչեցի, —
Թող որոտա իմ գլխին
Փայլակ, կայծակ, հուր, երկաթ,
Թող դավ դնե թշնամին,
Ես մինչ ի մահ, կախաղան,
Մինչև անարգ մահու սյուն,
Պիտի գոռամ, պիտ կրկնեմ
Անդադար. ազատությո՜ւն։

Ակտիվ քաղաքացի

Տարբեր հարցաձրույցների ժամանակ եկա այն եզրահանգման, որ այս համայնքում կան  բազում մեծ ու փոքր խնդիրներ, հիմնախնդիրներ են հանդիսանում ասֆալտապատումը, որը մի վայրում արված չի , իսկ մյուս վայրում կիսատ է արված, կա նաև ջրատարի ոռոգման ջրի խնդիր, բացի նրանից,որ շենքերի և տների կորյուղաջրերը լցվում են ջրատարը, այլ նաև մարդիկ իրեն աղբը գցում են այնտեղ, մոտակայքում աղբամանի բացակայության և աղբահանման շատ վատ գործընթացի պատճառով, բնակիչները նշում են, որ սահմանված էր կարգ ըստ որի աղբահանման գործընթացը պիտի կատարվեր ամեն օր, բայց մեքենան գալիս է շաբաթը մեկ, երբեմն չի գալիս:Ջրատարի վրայի կամուրջներն վտանգավոր են, փայտից կամուրջը կոտրվում է, մի կողմը բաց է, երկաթե կամուրջը երկու կողմից բաց է, անձրևի ժամանակ սղլիկ է, կան դեպքեր, երբ բնակիչները ընկելեն ջրատարը:  Կա նաև ճանապարհի լուսավորման խնդիր, բնակիչները իրենց միջոցներով են լուսավորում իրենց ճանապարհը: Խնդիրների ցուցակում են հայտնվել նաև երեխաների համար խաղահրապարակի բացակայությունը, կորյուղին, այն էլ բաց գտնվում է շենքի կողքին, կան կենդանիներ, որոնցով ոչ ոք չի զբաղվում, մարդիկ երբեմն սպանում են այդ կենդանիներին, որը շատ անարդար է, ջրատարի մաքրման աշխատանքները կատարվում են ոչ համապատասխան, գյուղից դուրս կանգառի կետեր չկան, փողոց դուրս գալիս անմիջապես հանդիպում ես աղբին, բնակիչների կարծիքներն ու առաջարկները հաշվի չեն առնվում համայնքում զարգացվող ծրագրերում: Համայնքի ղեկավարը ոչինչ չի անում:

Diccionario-Español

Բառարան-Diccionario

Naturaleza

Arbol-Ծառ

Bosque-անտառ

Flor-ծաղիկ

Tierra-Հող

Cesped- ճիմ,

hierba -Խոտ,

Agua-Ջուր

Animal

Ardilla-Սկյուռիկ

Ballena-Կետ

Caballo-ձի

Chivo-Այծիկ

Delfin-Դելֆին

Elefante-Փիղ

Flamenco-Ֆլամինգո

Gato-Կատու

Hipopotamo-Գետաձի

Insecto-Միջատ

Jirafa-Ընձուղտ

Koala-Կոալա

Lobo-Գայլ

LLama-Լամա

Mono-Կապիկ

Nutria-Ծովափոկ

Ñandu-Ջայլամ

Oso-Արջ

Perro-Շուն

Rana-Գորտ

Serpiente-Օձ

Tortuga-Կրիա

Vaca-Կով

Wapiti-Եղջերու

Zorro-Աղվես

Frutas

Manzana-Խնձոր

albaricoque - Ծիրան

Naranja-Նարինջ

Zanahoria-Գազար

Sandía-Ձմերուկ